Wat is een psychose, schizofrenie of een bipolaire stoornis?
In het BRIDGE onderzoek doen kinderen van ouders met schizofrenie of een bipolaire stoornis mee. Wat voor klachten kunnen mensen met schizofrenie of een bipolaire stoornis ervaren?
Psychose
Bij een psychose ervaar je de wereld om je heen anders dan anderen. Je hebt last van bijzondere en/of vreemde ervaringen die je eerder niet had zoals:
- Hallucinaties (waarnemingen die niet kloppen met de werkelijkheid, bijvoorbeeld stemmen horen, dingen zien, ruiken of voelen die anderen niet waarnemen)
- Wanen (denkbeelden die niet kloppen met de werkelijkheid, bijvoorbeeld het idee om achtervolgd te worden of over magische krachten te beschikken)
- Verwardheid (bijvoorbeeld moeite met logisch nadenken, niet precies weten waar je mee bezig bent of plotseling lachen/huilen zonder reden)
- Minder energie of interesses dan voorheen (bijvoorbeeld je blijft lang in bed liggen, je gevoel is vlak of je neemt geen initiatieven meer)
Schizofrenie
Als psychostische klachten aanhouden en je minder goed functioneert en dit samen langer dan zes maanden duurt, dan heet dat schizofrenie. Schizofrenie wordt vaak gezien als een hersenaandoening. Naast psychoses kan iemand met schizofrenie ook problemen hebben met organiseren en motivatie. Er wordt bij schizofrenie gesproken over positieve symptomen, kenmerken die iemand met schizofrenie wel heeft (bv. psychoses) maar iemand zonder schizofrenie niet, en negatieve symptomen, kenmerken die iemand met schizofrenie juist niet heeft (bv. geen motivatie) maar iemand zonder schizofrenie wel. Meestal beginnen de eerste symptomen rond de tienerjaren of als jongvolwassene.
Bipolaire stoornis
Een bipolaire stoornis wordt ook wel een manisch-depressieve stoornis genoemd. Een bepaalde periode heb je een te positieve (manische) stemming, afgewisseld door een periode met een te sombere (depressieve) stemming. Ook kan je manisch en depressief tegelijk zijn, een zogenaamde “gemengde episode”. Daarnaast kan je gewone, dagelijkse zaken moeilijker of niet uitvoeren. De kenmerken van een manische en depressieve periode zijn als volgt:
- (Hypo)manie: overmatig enthousiast, emotioneel, impulsief of prikkelbaar gedrag, zoals een ongeremde kooplust, grootheidsideeën, veel praten of snel denken, verminderde slaapbehoefte, roekeloos gedrag, veel bezig zijn met seks
- Depressie: sombere stemming, gevoelens van verdriet, machteloosheid en hopeloosheid. Niet meer kunnen genieten, veranderd slaappatroon, veranderde eetlust, toegenomen prikkelbaarheid
Bij mensen met een bipolaire stoornis kunnen ook psychoses of psychotische klachten voorkomen.
Hoe ontstaat een psychose, schizofrenie of een bipolaire stoornis?
Psychose, schizofrenie en een bipolaire stoornis zijn in hoge mate erfelijk; er zijn dus genetische factoren in het spel. Een erfelijke aanleg voor psychose, schizofrenie of een bipolaire stoornis wil zeggen dat het “in de familie zit”. Vanaf je geboorte heb je dan meer kans om één van deze ziektes te krijgen. Daarnaast kunnen stressvolle gebeurtenissen, zoals traumatische ervaringen en bepaalde omstandigheden, zoals het gebruik van drugs, risicofactoren zijn voor het ontstaan van deze psychiatrische ziektes. Hierbij is het belangrijk om te zeggen dat het hebben van een of meer van deze genetische of omgevings-risicofactoren niet per se leidt tot het ontwikkelen van een van deze ziektes; iemand zonder deze risicofactoren kan ook deze ziektes kan ontwikkelen en iemand met veel risicofactoren kan ook gezond blijven. De wetenschap probeert via onderzoek steeds meer kennis te krijgen over risico- en beschermende factoren. Het BRIDGE-onderzoek is daar een voorbeeld van!